Tryb zamówienia z wolnej ręki w przypadku monopolu wykonawcy

Tzw. monopol danego wykonawcy na świadczenie dostaw, usług czy robót budowlanych może co do zasady stanowić podstawę udzielenia zamówienia z wolnej na podstawie art. 67 ust. 1 pkt 1 lit. a Prawa zamówień publicznych. Zgodnie z tym przepisem, zastosowanie tego trybu jest dopuszczalne, gdy łącznie są spełnione następujące warunki:

1)      usługi mogą być świadczone tylko przez jednego wykonawcę,

2)      co spowodowane jest przyczynami technicznymi o obiektywnym charakterze.

Ad. 1) Usługa może być świadczona tylko przez jednego wykonawcę

Krajowa Izba Odwoławcza wskazuje, że zastosowanie trybu z wolnej ręki na podstawie art. 67 ust. 1 pkt 1 lit. a Prawa zamówień publicznych uwarunkowane jest szczególnym charakterem danego zamówienia, jego specyficznymi cechami technicznymi powodującymi, że na rynku nie występuje więcej niż jeden podmiot, który mógłby wykonać zamówienie, czyli zależne jest od istnienia faktycznego monopolu na rynku danych dostaw, usług czy robót budowlanych. Ustalenie, że na rynku działa co najmniej dwóch lub większa liczba podmiotów mogących wykonać zamówienie, powoduje, że możliwość zastosowania przedmiotowego trybu jest wyłączona (KIO/KD 49/15). Podkreśla się także, że sama niewątpliwa złożoność przedmiotu zamówienia od strony technicznej, czy jego zaawansowanie technologiczne, łatwość serwisowania sprzętu jednego producenta, ułatwienia w stosowaniu i obsłudze - nie wystarcza do wykazania zaistnienia przesłanki do zastosowania trybu z wolnej ręki (KIO/KD 119/13). Także subiektywne przekonanie zamawiającego, że tylko jeden wskazany przez niego wykonawca daje gwarancję najlepszego wykonania danego przedmiotu zamówienia, nie jest wystarczającym wypełnieniem warunku, o którym mowa w analizowanym przepisie (orzeczenie Regionalnej Komisji Orzekającej z dnia 10 grudnia 2013 r., sygn. RKO-522/54, 62/13, Biuletyn NDFP 2014/1/2).

Ad. 2) Przyczyny techniczne o obiektywnym charakterze

Przepisy nie zawierają katalogu przyczyn technicznych o obiektywnym charakterze, które uzasadniałyby zastosowanie trybu zamówienia z wolnej ręki. Brak jest również wytycznych, jakimi zamawiający powinni się kierować, decydując się na udzielenie zamówienie z wolnej ręki. W literaturze wskazuje się, że podstawy dla zastosowania przepisu art. 67 ust. 1 pkt 1 lit. a nie mogą stanowić: znaczne zaawansowanie robót budowlanych, fakt złożoności zamówienia, okoliczności organizacyjne, gospodarcze, a także to, że konkretny wykonawca wykona zamówienia najlepiej lub najszybciej, dysponuje największym doświadczeniem lub potencjałem organizacyjnym i technicznym czy też zrealizuje zamówienie najszybciej. Dla zastosowania przepisu art. 67 ust. 1 pkt 1 lit. a nieważna jest renoma wykonawcy lub zaufanie, jakim się on cieszy u zamawiającego (J. E. Nowicki, Komentarz do art. 67 ustawy – Prawo zamówień publicznych, LEX, stan prawny: 2015.09.01). Co więc istotne, przyczyny organizacyjne czy gospodarcze nie mogą być traktowane jako przyczyny techniczne o obiektywnym charakterze: Względy gospodarcze i organizacyjne, czy też skomplikowany charakter zamówienia nie mogą stanowić wystarczającej podstawy do udzielenia zamówienia z wolnej ręki na podstawie art. 67 ust. 1 pkt 1 lit. a p.z.p (wyrok NSA II GSK 1411/10).

Jak więc widać, stwierdzenie, że dany wykonawca jest monopolistą na danym rynku nie jest wystarczające. Konieczne jest bowiem, aby monopol ten był związany z przyczynami technicznym, a nie np. organizacyjnymi czy technicznymi.

Stan prawny: 31 marca 2016 r.