Czy można domagać się w odwołaniu unieważnienia postępowania?

Wybór najkorzystniejszej oferty danego wykonawcy może budzić niezadowolenie innego oferenta. Oczywiście jeśli oferent ten uplasował się na drugim miejscu po wybranym wykonawcy, a zarazem są podstawy do odrzucenia oferty bądź wykluczenia wybranego wykonawcy, to oferent może złożyć odwołanie, domagając się m.in. wyboru swojej oferty jako najkorzystniejszej.

Czasami jednak zdarza się, że niewybrany oferent chce doprowadzić do unieważnienia postępowania (z różnych względów, często o charakterze ‘strategicznym’) i takie żądanie zgłosić w odwołaniu. Jak wynika jednak z Prawa zamówień publicznych, a także orzecznictwa Krajowej Izby Odwoławczej, takie odwołanie nie jest zasadne.

Należy przede wszystkim zauważyć, iż wniesienie odwołania powinno zmierzać do wyboru jako najkorzystniejszej oferty złożonej przez odwołującego. Tymczasem domaganie się unieważnienia postępowania nie doprowadzi do wyboru najkorzystniejszej oferty. Z tych względów przyjmuje się, iż odwołujący nie ma interesu, o którym mowa w art. 179 ust. 1 Prawa zamówień publicznych: Środki ochrony prawnej określone w niniejszym dziale przysługują wykonawcy, uczestnikowi konkursu, a także innemu podmiotowi, jeżeli ma lub miał interes w uzyskaniu danego zamówienia oraz poniósł lub może ponieść szkodę w wyniku naruszenia przez zamawiającego przepisów niniejszej ustawy. Wniesienie odwołanie z żądaniem unieważnienia postępowania będzie więc skutkować jego oddaleniem: Zarzut powiązany z żądaniem unieważnienia postępowania jest nie do pogodzenia z przyznaną przepisem art. 179 ust. 1 p.z.p. ochroną interesu wykonawcy, polegającego na uzyskaniu zamówienia publicznego – tego zamówienia, co do którego prowadzone jest postępowanie o jego udzielenie, a w którym wykonawca składa odwołanie. Unicestwienie postępowania, poprzez jego unieważnienie, nie może doprowadzić do uzyskania tego zamówienia przez odwołującego. (wyrok KIO 977/13).

Podnoszenie przez odwołującego, iż na skutek unieważnienia postępowania zamawiający jeszcze raz ogłosi o zamówieniu i wtedy odwołujący będzie mógł ponownie ubiegać się o nie, także nie znajduje poparcia w orzecznictwie Krajowej Izby Odwoławczej: W świetle brzmienia art. 179 ust. 1 p.z.p. unieważnienie postępowania nie mieści się w przesłance posiadania "interesu w uzyskaniu danego zamówienia", gdyż interes ten winien dotyczyć tego konkretnego postępowania, a interes w uzyskaniu danego zamówienia nie obejmuje czuwania nad prawidłowością przebiegu postępowania, jeżeli pozostaje to bez wpływu na status odwołującego w postępowaniu i możliwość uzyskania przez niego danego, konkretnego zamówienia (KIO 2173/13).

Czy sąd okręgowy może unieważnić umowę w sprawie zamówienia publicznego?

Przegrana sprawa przed Krajową Izbą Odwoławczą często stanowi ostatni etap ubiegania się o zamówienie, pomimo iż zgodnie z Prawem zamówień publicznych, wykonawca może wnieść skargę do sądu okręgowego. Wniesienie skargi nie skutkuje jednak zakazem zawarcia umowy pomiędzy zamawiającym a wybranym wykonawcą – brak jest bowiem w przypadku skarg do sądu analogicznego przepisu jak art. 183 ust. 1 Prawa zamówień publicznych, który zakazuje zamawiającemu zawarcia umowy do czasu ogłoszenia przez Krajową Izbę Odwoławczą wyroku. Wobec tego zamawiający po wydaniu wyroku przez arbitrów, zawiera umowę z wybranym wykonawcą. Co prawda inny wykonawca może wnieść skargę do sądu, ale bardzo trudno będzie mu uzyskać rozstrzygnięcie, które będzie go w pełni satysfakcjonować, tj. doprowadzić do unieważnienia umowy.

Z art. 198f Prawa zamówień publicznych wynika, iż sąd rozpoznający skargę, uwzględniając ją, zmienia wyrok i może wydać takie same rozstrzygnięcia jak w przypadku Krajowej Izby Odwoławczej – czyli stosuje się odpowiednio art. 192 Prawa zamówień publicznych. Zgodnie jednak z tym przepisem, unieważnienie umowy jest możliwe tylko w przypadku, gdy zachodzi jedna z sytuacji określonych w art. 146 ust. 1 Prawa zamówień publicznych, tj. gdy zamawiający:

1)   z naruszeniem przepisów ustawy zastosował tryb negocjacji bez ogłoszenia lub zamówienia z wolnej ręki;

2)   nie zamieścił ogłoszenia o zamówieniu w Biuletynie Zamówień Publicznych albo nie przekazał ogłoszenia o zamówieniu Urzędowi Publikacji Unii Europejskiej;

3)   zawarł umowę z naruszeniem przepisów art. 94 ust. 1 albo art. 183 ust. 1, jeżeli uniemożliwiło to Izbie uwzględnienie odwołania przed zawarciem umowy;

4)   uniemożliwił składanie ofert orientacyjnych wykonawcom niedopuszczonym dotychczas do udziału w dynamicznym systemie zakupów lub uniemożliwił wykonawcom dopuszczonym do udziału w dynamicznym systemie zakupów złożenie ofert w postępowaniu o udzielenie zamówienia prowadzonym w ramach tego systemu;

5)   udzielił zamówienia na podstawie umowy ramowej przed upływem terminu określonego w art. 94 ust. 1, jeżeli nastąpiło naruszenie art. 101 ust. 1 pkt 2;

6)   z naruszeniem przepisów ustawy zastosował tryb zapytania o cenę.

Jeśli natomiast nie zachodzi żadna z sytuacji określonych w art. 146 ust. 1 Prawa zamówień publicznych, a zamawiający naruszył jakiś przepis ustawy, to sąd okręgowy jedynie stwierdza naruszenie przepisów ustawy. W takim przypadku wykonawcy przysługuje jedynie roszczenie odszkodowawcze do zamawiającego, lecz nie może domagać się unieważnienia zawartej z innym wykonawcą umowy.